BIODIBERTSITATEA
Biodibertsitateak Lurrean elkarrekin bizi diren izaki bizidun eta ekosistemen aniztasunari eta haien arteko elkarrekintzei deitzen die, baita espezie bakoitzean dauden desberdintasun genetikoei ere.
Beste onura batzuen artean, bioaniztasunak elikagaiak, ur geza, lur emankorrak, sendagaiak, ehun-zuntzak eta bizitzarako beharrezkoak diren beste lehengai batzuk eskaintzen ditu. Bere aldetik, ekosistema osasuntsuek klima erregulatzen dute eta CO2 xurgatzen dute, edateko ura araztu, uholdeak kontrolatzen dituzte, higadura moteltzen dute eta gure elikagaiak mantentzen duten lurra babesten eta ongarritzen dute.
Laburbilduz, biodibertsitateak eta ekosistemek eskaintzen dituzten ondasun eta zerbitzuak ekonomiaren oinarrizko zutabe dira eta enplegua, gizarte eta ingurumen ongizatea sortzeko potentzial handia dute. Dena den, bere balioespen ezak termino ekonomikoetan eta erabileraren doakotasunak gizartea gutxiestea, erabilera irrazionala eta jasangaitza eta horren ondorioz hondatzera eraman dute.
Natura 2000 Sarea
Natura 2000 Sarea balio ekologiko handiko naturguneen Europako sare bat da, eta bere banaketa-eremu naturaletako zenbait habitat eta espezie motaren egoera onean babestea eta kontserbatzea bermatu nahi du. Horixe da erakundeen eta herritarren konpromiso nagusia Europan bioaniztasuna babesteko.
Sare hau Europar Batasunaren kontserbazio-tresna nagusia da, baita garapen iraunkorra sustatzeko aukera ere. Era berean, Natura 2000 Sareak jarduera ekonomiko, sozial eta naturaren arteko oreka sustatzen du, pertsonen bizi-kalitatea hobetzeko.
Ekimena 1992an sortu zen Habitat Zuzentaraua eta bi espazio motak osatzen dute:
Sarea 27.384 espazioz osatuta dago eta Europar Batasuneko lurraldearen %18 hartzen du, 1,1 milioi kilometro koadroko azalera.
Euskadin, Natura 2000 Sarea Kontserbazio Bereziko 47 Eremu (KBE), Hegaztientzako Babes Bereziko 4 Eremu (BBE) eta 4 ZBE eta BEE espaziok osatzen dute aldi berean, denak Eusko Jaurlaritzak Europako Batzordeari proposatutako 1997 eta 2003 urteetan.
Esparru honetan babestutako guneek euskal gizarteak Europan natura babesteko eta hobetzeko egin duen ekarpenik handiena dira eta natura-eremuak barne hartzen ditu, hala nola basoak, itsasoak, padurak, hezeguneak, belar-belardiak, mendi-larreak, txilardiak eta beste sastraka batzuk, ibaiak, zohikaztegiak edo itsaslabarrak.
Bertan integratutako 55 espazioak Red Natura 2000 Euskadin 1.500 kilometro koadroko azalera hartzen dute gutxi gorabehera (lurraldearen %20,5).
Mehatxuak
Gaur egun biodibertsitateak dituen arriskuak hauek dira:
Urbanizazioa, azpiegituren eraikuntza eta deforestazioa, lurzoruaren erabilera naturala izatetik artifizializatu izatera aldatzea eragiten dutenak.
Ekosistemen kutsadura eta degradazioa industria-ekoizpenaren eta nekazaritza- eta abeltzaintza-jardun intentsibo eta jasangarrien ondorioz.
Klima-aldaketa, batez ere erregai fosilen erabileragatik.
Espezie arrotz inbaditzaileak.
Iruñeko belarra (Cortaderia Selloana)
Era berean, produktuen gehiegizko kontsumoan eta baliabideen erabilera mugagabean eta ondasunen ekoizpenean oinarritutako eredu kultural eta ekonomikoa biodibertsitatea galtzen laguntzen duen ondoko faktorea da.
Ekosistemen produktibitate naturalaren murrizketak tokiko ekonomietan ere eragin zuzenak ditu, gizarte- eta ingurumen-kostu handiekin, batez ere baliabide naturaletatik bizi diren biztanle-taldeei eragiten dietenak.
Ondorioz, biodibertsitateak balio ekonomiko berri bat hartu du, ekosistemen funtzionamendu zuzena mantentzetik eratorritako onuren arabera.
Natura 2000 Sarea eta Klima Aldaketa
ArcGIS teknologia informazio geografikoko sistemekin eta Euskadiko Natura 2000 Red gune naturalei buruzko ingurumen-informazioa uztartuz, Ihobe sozietate publikoak mapa adimendunekin geoatari bat garatu du, zeinaren bitartez espazio horiek klima-aldaketaren ondorioak aurrera egin ahala (tenperatura igoera, prezipitazioen igoera...) izango dituzten baldintzak kontsultatu ahal izateko.
"Klima-aldaketaren aurrean zaurgarritasuna. Euskal Herriko Natura 2000 Sarea" geoataria, klima-aldaketari buruzko ezagutza aditurik ez duten pertsonei, zein gaian sakondu nahi duten espezialistei zuzenduta dago.
Geoataria “Klima Aldaketaren aurrean zaurgarritasuna. Euskal Herriko Natura 2000 Sarea”
Espezie inbaditzaileak
Espezie arrotzak edo exotikoak bertakoak ez diren lurralde batean finkatzen diren beste eremu batzuetako espezieak dira. Orokorrean, espezie hauek gizakiaren jardueraren ondorio zuzen edo zeharkako gisa iristen dira, borondatez edo ustekabean sartuz habitat berrira. Espezie horietako batzuk, espezie exotiko naturalizatuak deitzen direnak, lurraldera ohitzen dira, gizakien laguntzarik gabe populazioak ugaldu eta mantenduz.
Espezie naturalizatuak hasierako populaziotik kopuru handitan eta distantzia edo abiadura handietan ugaltzeko gai direnean, espezie exotiko inbaditzaileen izena hartzen dute.
Fallopia Japonica
Espezie hauek biodibertsitatearen galeraren kausa zuzen nagusietako bat dira eta ingurumen-kalte handiak eragin ditzakete. Beste ondorio batzuen artean, espezie exotiko inbaditzaileek ekosistema naturalen egitura eta osaera aldatzen dute, espezie autoktonoekin zuzenean lehiatuz eta batzuetan desplazatu edo ezabatuz. Bere ondorioak ekonomian eta giza osasunean ere ikus daitezke.
Euskadin guztira 478 espezie katalogatuta daude bertakoa ez den flora, horietatik 86 inbaditzailetzat hartuta, hau da, gure lurraldeko floraren %3,74. Espezie hauek ekosistema ugari inbaditu dituzte, batez ere kostaldeko habitatetan, dunetan, paduretan, itsaslabarretan eta ibaiertzeko basoetan eraginez.
Faunari dagokionez, 49 espezie inbaditzaile identifikatu dira (25 ornodun eta 24 ornogabe) eta gehienak (34) uretako ekosistemetako espezieak dira.
LIFE proiektua “Euskadiko estuarioetan interes komunitarioko habitatak berreskuratzea”, 2014an amaituta, Euskal Autonomia Erkidegoko estuario nagusietako Baccharis halimifolia espezie inbaditzaileen flora exotikoen arazoa jorratzen da.
LIFE estuarioak proiektua
Estuarioko habitatak mehatxu ugari jasaten ditu, flora exotiko espezie inbaditzaileen ugalketa barne. Eusko Jaurlaritzako LIFE proiektuak Natura 2000 Sareko hiru espaziotan eta Baccharis halimifolia espezie inbaditzailearen hedapenaren eraginpean dauden habitat horiek berreskuratzea izan du helburu.
Baccharis halimifolia Ipar Amerikako Atlantikoko kostaldetik datorren flora exotiko inbaditzaileko espezie bat da, apaingarrietarako sartu zena eta Europako Atlantikoko kostaldean zehar hedatu dena, Bretainiatik Asturiasera. Espezie hau padura altuetan kokatuta dago batez ere eta kolonizatzaile handia da, lurzoruaren ezaugarri fisikoak aldatzeko eta babestutako hegazti ugariri zuzenean eragiteko gaitasuna duena.
Proiektu hau Eusko Jaurlaritzak eta Europako Batzordeak kofinantzatu dute, LIFE Nature programaren bitartez. Proiektuaren kudeaketa Ihobe sozietate publikoak egin du.
Arazo horri aurre egiteko, LIFE Estuaries proiektuak landare inbaditzailea desagerraraztea helburu duten ekintzak garatzea aurreikusten du, baita gizartea sentsibilizatzea eta lortutako emaitzak zabaltzea ere.
Baccharis halimifoliaren masak eta aleak ezabatzeak 300 hektarea estuarioko habitatak berreskuratu eta hobetu ditu. Behin espezie inbaditzaileak desagerrarazita, lehengoratu beharreko habitaten espezie autoktonoen kolonizazio naturala lagundu zen, kaltetutako eremuak erein eta landatu bidez.
2030eko Euskadiko Biodibertsitate Estrategia
Euskadik natur ondarearen babeserako eta kudeaketa aktiborako ahalegin etengabea garatzen du, azken urteotan Natura 2000 Sareko eremuetan edo basa flora eta fauna espezie mehatxatuen kontserbaziorako kudeaketan egindako lana nabarmenduz.
Hala ere, oraindik hondatuta jarraitzen duten ekosistemak daude eta lanean jarraitu beharra dago, Euskal Herriko itsas eta lur inguruneak kontserbazio-egoera onera iristen eta egon daitezen.
2030eko Euskadiko Biodibertsitate Estrategia Euskal Herriko natura-ondareari buruzko lehentasunak eta konpromisoak ezartzen dituen tresna da. Ekimen honek, gainera, ikuspegi globala du eta 2011-2020 aldiko Aniztasun Biologikorako Plan Estrategikoarekin bat dator, Nazio Batuen Aniztasun Biologikoari buruzko Hitzarmenetik, 2020ra arteko Biodibertsitateari buruzko Europar Batasuneko Estrategiarekin eta 2011-2017 2011-2017 Natura Ondarearen eta Biodibertsitatearen Estatuko Plan Estrategikoarekin eratorria.
Estrategia hau 2015ean onartutako Nazio Batuen Garapen Iraunkorrerako 2030 Agendaren Garapen Iraunkorrerako Helburuekin ere bat dator. Helburu horietako batek ezartzen du: "Lurreko ekosistemen erabilera iraunkorra sustatzea, basamortutzearen aurka borrokatzea, lurren degradazioa geldiaraztea eta atzera egitea eta aniztasun biologikoaren galera geldiaraztea".
Xedeak
2030rako Biodibertsitate Estrategiaren ikuspegiak hauxe dio: “Euskadik ingurune naturalaren kontserbazio-egoera hobetuko du, ingurune naturalaren degradazioa geldituta agente guztien erantzunkidetasunaren bidez; eta aldi berean, herritarrek zerbitzu ekosistemikoen aberastasuna balioetsiko dute, ingurune naturalak gizakiari ongizatea ematen baitio. Hori guztia funtsezkoa da etorkizuneko belaunaldiei erresilientziadun lurralde batean integratutako biodibertsitate bat uzteko”.
Ikuspegi horretatik eratortzen dira Biodibertsitate Estrategiaren lehentasunezko jarduera-ardatzak osatzen dituzten xedeak: lehenengo biak ondare naturala kontserbatzearekin lotuta daude; hirugarrena naturaren ezagutza eta kulturarekin, eta azkena gobernantza-sistemarekin. Hori guztia eraginkortasunez eta efizientziaz jokatuz, ingurune naturalean zeharkako eragina duten politika publiko guztien arteko koherentziarik handiena bilatuz.
Xede horietatik, 10 jarduketa-lerro sortzen dira. Lerro horiek definitzen dute non egon nahi duen Euskadik 2030ean, eta, hortaz, etorkizunerako anbizioa islatzen dute. Lerro horietatik, 2020rako bidea markatuko duten 40 ekintza ondorioztatzen dira, guztira; horren bidez, ingurumen-politikaren koherentzia eta koordinazioa bermatu nahi dira urte horretarako. Ekintza horiek lehentasunezkotzat jo dira Diagnostikoaren eta Parte-hartze Prozesuaren ondorioz, hor identifikatu diren behar nagusiei erantzuteko.
